فراز4-1
فراز1-4
«الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَكُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشّاكِرِینَ، وَ لِیجْزِینَا عَلَى ذَلِكَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ.»(۱)
«حمد و سپاس خداوندى را كه ما را به حمد و سپاس خویش راه نمود و از جمله حامدان خود قرار داد، تا از شكرگزاران احسان او باشیم و ما را در برابر حمد و سپاس خویش پاداش داد، آن‌سان كه نیكوكاران را پاداش دهد.»
«الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ» خدا را شكر می‌كنیم كه ما را به ستایش الهی و شکر و حمد خودش هدایت كرد؛ چرا که حمد میوه‌ی توحید است. اگر كسی از عهده‌ی حمد خداوند متعال برآید، موحّد واقعی است. لواء حمد در دست امیرالمومنین -علیه‌السلام- است، چون حضرت-علیه‌السلام- حمد كامل را دارند.
«وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ» خدا را شكر می‌كنیم كه ما را از اهل خود قرار داد. انسان كافر جز این دنیا و ما فیها درك دیگری ندارد، مانند کودکی كه از عالم معنی دركی ندارد.
«لِنَكُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشّاكِرِینَ» خدا را شكر كه ما را از كسانی قرار داد كه می‌دانند شكر چیست.
«وَ لِیجْزِینَا عَلَى ذَلِكَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ» خداوند متعال به واسطه‌ی شكری كه به ما عطا نمود، جزاء محسنین را هم به ما خواهد داد. مقام محسنین مقام بسیار بالایی است و چون انسان شاکر، شكر نعمت می‌كند، دست بخشنده هم دارد.
«وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ، وَ اخْتَصّنَا بِمِلّتِهِ، وَ سَبّلَنَا فِی سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُكَهَا بِمَنّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ، حَمْداً یتَقَبّلُهُ مِنّا، وَ یرْضَى بِهِ عَنّا.» (۲)
«حمد و سپاس خداوندى را كه دین خود به ما ارزانى فرمود و ما را به آیین خویش اختصاص داد و به راه‌هاى احسان خود در آورد، تا به مدد احسانش در طریق خشنودىاش گام برداریم. حمد و سپاسى كه شایان قبولش افتد و بدان از ما خشنود گردد.»
«وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ» این امر بسیار مهم است که خداوند متعال دینش را به ما داده است، در واقع بهترین هدیه را به ما ارزانی فرموده. کافری که دین ندارد خباثت دارد، نجس است. چه پیش‌زمینه‌هایی برای ما طی شده است که ایمان آورده‌ایم؟
«وَ اخْتَصّنَا بِمِلّتِهِ» خداوند متعال ما را جزء ملت خود قرار داده است.
«وَ سَبّلَنَا فِی سُبُلِ إِحْسَانِهِ» ما را به سمت مسیر حق هدایت کرده است. قال الصادق- علیه‌السلام- به ما یاد داده‌اند، راه حرم امام رضا -علیه‌السلام- را می‌دانیم، در ماه رمضان روزه می‌گیریم، می‌فهمیم ماه رجب چیست؛ این‌ها همه مسیر حق است.
«لِنَسْلُكَهَا بِمَنّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ» تا ما بتوانیم با درست قدم برداشتن در این راه به رضوان خدا دست پیدا کنیم. اگر ما صلوات نمی‌فرستادیم، بر سیدالشهدا-علیه‌السلام- اشک نمی‌ریختیم، برای خداوند متعال سجده نمی‌کردیم، ائمه-علیهم‌السلام- را نمی‌شناختیم راهی به سوی رضوان الهی نداشتیم.
«حَمْداً یتَقَبّلُهُ مِنّا، وَ یرْضَى بِهِ عَنّا» خداوند متعال خود، زمینه‌ی این حمد را فراهم نموده و خود هم این حمد را از ما می‌پذیرد.
«وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصّیامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطّهُورِ، وَ شَهْرَ التّمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیامِ الّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدًى لِلنّاسِ، وَ بَینَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ.» (۳)
«حمد و سپاس خداوندى را كه یكى از آن راه‌ها كه در برابر ما گشوده، ماه خود، ماه رمضان است، ماه صیام و ماه اسلام، ماه پاكیزگى از آلودگىها، ماه رهایى از گناهان، ماه نماز، ماهى كه در آن قرآن نازل شده، قرآنى كه راهنماى مردم است و نشانه آشكار هدایت است و تمیز دهنده حق از باطل است.»
«وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ» خودِ ماه رمضان یك راه است، به زیارت امام رضا-علیه‌السلام- رفتن یک راه است. صدقه دادن برای رسیدن به کمال یک راه است. سلام کردن یک راه است. این‌که گفته می‌شود به تعداد نفس‌های خلائق، راه به سوی خداوند وجود دارد، یعنی همین؛ ما تنها یک سَبیل نداریم، از سبل مختلف به صراط می‌رسیم.
«شَهْرَ الصّیامِ» ماه روزه گرفتن است. «وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ» افراد در ماه رمضان تسلیم محض هستند، چون راه شهوات به دلایلی از جمله غذا نخوردن بسته است. «وَ شَهْرَ الطّهُورِ» چه‌قدر انسان‌ها در ماه رمضان پاک می‌شوند. روزه سپری در برابر آتش جهنم است. «وَ شَهْرَ التّمْحِیصِ» مردم در ماه رمضان امتحان می‌شوند. «وَ شَهْرَ الْقِیامِ» رمضان ماهی است كه در آن نماز شب و عبادات ساده‌تر از ماه‌های دیگر برای انسان فراهم است، چرا که انسان می‌بیند همه‌ی مردم عبادت می‌كنند.
« الّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدًى لِلنّاسِ، وَ بَینَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ» وفور هدایت آن‌قدر در این ماه زیاد است که کاملاً روشن و واضح است.
«فَأَبَانَ فَضِیلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشّهُورِ بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَةِ، وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَةِ، فَحَرّمَ فِیهِ مَا أَحَلّ فِی غَیرِهِ إِعْظَاماً، وَ حَجَرَ فِیهِ الْمَطَاعِمَ وَ الْمَشَارِبَ إِكْرَاماً، وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَیناً لَا یجِیزُ جَلّ وَ عَزّ أَنْ یقَدّمَ قَبْلَهُ، وَ لَا یقْبَلُ أَنْ یؤَخّرَ عَنْهُ.» (۴)
«پس به حرمت بىشمار و فضیلت بسیارى كه بدین ماه ارزانى داشت، برترى آن را بر دیگر ماه‌ها آشكار ساخت. براى بزرگداشت آن، هر چیز را كه در دیگر ماه‌ها حلال داشته بود، در این ماه حرام كرد. و به خاطر تكريم آن، خوردنی‌ها و نوشيدنی‌ها را ممنوع فرموده است. و براى آن وقت خاصى مشخص كرده كه نه اجازه مىدهد در اين وقت تقديمى صورت گيرد و نه تأخيرى.»
«فَأَبَانَ فَضِیلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشّهُورِ» خداوند متعال این ماه را از ماه‌های دیگر جدا نموده است.
«بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَةِ» خداوند محرماتی را در ماه رمضان قرار داده است، چنانچه در فریضه‌ی مهم حج هم تروک زیاد و محرمات فراوانی وجود دارد.
«وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَةِ» در ماه رمضان ذكر نماز به جا بیاورید.
«فَحَرّمَ فِیهِ مَا أَحَلّ فِی غَیرِهِ إِعْظَاماً» خداوند متعال امور حلالی مانند آب خوردن را در این ماه حرام کرد، چرا که این ماه اهمیت خاصی دارد.
«وَ حَجَرَ فِیهِ المَطَاعِمَ وَ المَشَارِبَ إِكرَاما» مبنا این است که انسان در این ماه از حالت حیوانی خارج شود و کرامت ذاتی انسان نمایان شود.
«وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَیناً لَا یجِیزُ جَلّ وَ عَزّ أَنْ یقَدّمَ قَبْلَهُ، وَ لَا یقْبَلُ أَنْ یؤَخّرَ عَنْهُ» در این ماه ساعاتی وجود دارد که دهان در آن ساعات باید بسته باشد و کم و زیاد نمی‌شوند.