آیه24-21
شرع و قوانین خداوند متعال
«أَمْ لَهُمْ شُرَكَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ»(شوری/21)
«آيا معبودانى دارند که بىاذن خداوند آيينى براى آن‌ها ساختهاند؟! اگر مهلت معيّنى براى آن‌ها نبود، در ميانشان داورى مىشد (و دستور عذاب صادر مىگشت) و براى ظالمان عذاب دردناکى است!»
خداوند متعال اصول و قوانینی برخاسته از حکمت خود را برای هدایت انسان‌ها قرار داده است كه آن اصول و قوانینِ حقیقی و حكیمانه را با گزاره‌هایی به ما انتقال می‌دهد. به عنوان مثال، وقتی انسان توسط عقلِ خود، حسن و قبح امور را درك كرد، خداوند متعال در حد همان درکش با او سخن می‌گوید، طوری سخن نمی‌گوید که نتواند درک کند و متحیر بماند، بلكه حسن و قبح هر چیز را بیان می‌كند. همچنانكه با رجوع به ستون دین و دستورات «شرع» به وضوح می‌بینیم که خداوند این امر مهم را عملاً برای بندگانش انجام داده است. حال اگر بندگان با ادراك عقل حرکت کنند، حسن و قبح اعمال را متوجه خواهند شد و در نتیجه از امر دین به خوبی منتفع می‌گردند. به طور مثال وظیفه‌ی سازمان راهنمایی و رانندگی اعلام مقررات و بیان مسائل حادثه‌ساز و خطرآفرین می‌باشد. اگر سازمان، دستورالعملی را در این قالب صادر نمود، وظیفه‌اش را انجام داده است و مردم با رعایت آن قوانین و دستورالعمل‌ها بالاترین منفعت را كه حفظ جانشان می‌باشد به دست خواهند آورد.
عاقل كسی است كه به دنبال قالب شرع و دستورات دینی باشد كه خداوند بیان كرده است، نه یك كلمه بیش‌تر و نه یك كلمه كم‌تر.
خداوند متعال با یك برهان ساده مطلب را روشن می‌فرمایند:
«أَمْ لَهُمْ شُرَكَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ» یعنی مردم به شرع و قوانینی احتیاج دارند تا بتوانند به كمک آن زندگی راحتی داشته باشند. آیا غیر از خدای حكیم، خدای دیگری آمده است كه بتواند چنین دستورات و قوانینی را به گوش این مشركین ظالم برساند؟ خیر! پس چرا آن‌ها اولاً نمی‌فهمند که احتیاج به شرع و قانون الهی دارند و ثانیاً چرا از خدایانی كه هیچ راهكاری را برای سعادتشان نیاورده‌اند دست برنمی‌دارند؟ با دقت در این فراز از آیات می‌بینیم که خداوند سبحان، با بیان چند كلمه، هر آن‌چه را که برای استدلال و فهم آن‌ها لازم بود، بیان فرموده است.
«وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ» خداوند متعال در این بخش با استفاده از یكی از قوانین خود به مشركان و تشریع كنندگان باطل هشدار می‌دهد: آیا چون برای زندگی شما زمان معینی قرار داده‌ام و قبل از آن زمان اقدام به مجازات شما نمی‌كنم، تصور می کنید توانایی مجازات شما را ندارم و سوء استفاده می‌كنید؟ «إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» خداوند برای ظالمین عذاب دردناکی آماده کرده است.
همان‌طور كه خداوند آب را در این عالم برای رفع تشنگی و غذا را برای رفع گرسنگی قرار داده است، آتش را هم برای عذاب و سوزاندن ظالمین قرار داده است. گرچه ظالم در همین دنیا هم در عذاب است.
عاقبت مؤمنین و ظالمین
«تَرَى الظَّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا كَسَبُوا وَهُوَ وَاقِعٌ بِهِمْ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي رَوْضَاتِ الْجَنَّاتِ لَهُم مَّا يَشَاؤُونَ عِندَ رَبِّهِمْ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الكَبِيرُ»(شوری/22)
«(در آن روز) ستمگران را مىبينى که از اعمالى که انجام دادهاند سخت بيمناک‌اند، ولى آن‌ها را فرامىگيرد! امّا کسانى که ايمان آورده و کارهاى شايسته انجام دادهاند در باغ‌هاى بهشتند و هر چه بخواهند نزد پروردگارشان براى آن‌ها فراهم است؛ اين است فضل (و بخشش) بزرگ!»
«تَرَى الظَّالِمِينَ مُشْفِقِينَ مِمَّا كَسَبُوا وَهُوَ وَاقِعٌ بِهِمْ» اما ترس ظالمین هیچ فایده‌ای برایشان ندارد و این اتفاق ناگوار برایشان رخ خواهد داد.
«وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِي رَوْضَاتِ الْجَنَّاتِ»
در مقابل، كسانی كه ایمان آورده و عمل صالح انجام می‌دهند در بهترین و سرسبزترین باغ‌های بهشت می‌باشند. پس سزاوار نیست شك كنیم که آیا ما به بهشت می‌رویم یا نه؟ آیا عاقبت به خیر می‌شویم یا نه؟ اگر ایمان دارید و به لطف خداوند این ایمان را تا آخر عمر نگاه می‌دارید، شما در بهشت هستید.
«لَهُم مَّا يَشَاؤُونَ عِندَ رَبِّهِمْ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الكَبِيرُ» خداوند برای ظالمین عذاب دردناك فراهم كرده است ولی در مورد مؤمنین با فضل بزرگش برخورد می‌کند. در هر جای قرآن كریم كه صحبت از مؤمنین است، همین بشارت و كلمات نورانی آمده است و هر جا صحبت از كافرین و مشركین می‌شود، همین وعده‌های عذاب داده شده است. این عبارت‌ها و كلمات حقیقتاً باید در دل و جان ما نقش ببندند، چرا که از اراده‌ی غیر قابل تغییر خداوند حكایت دارند.
مودت و دوستی اهل‌بیت-علیهم‌السلام-
«ذَلِكَ الَّذِی يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ»(شوری/23)
اين همان چيزى است که خداوند بندگانش را که ايمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند به آن نويد مىدهد! بگو: «من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمىکنم جز دوست داشتن نزديکانم [= اهل‌بيتم]؛ و هر کس کار نيکى انجام دهد، بر نيکىاش مىافزاييم؛ چرا که خداوند آمرزنده و سپاسگزار است.
«ذَلِكَ الَّذِی يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» یكی از كارهای مهمی كه خداوند در مسیر تربیت و هدایت بندگان انجام می‌دهد، بشارت‌هایی است كه برای مؤمنین می‌فرستد.
«قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى» می‌فرماید: ای رسول ما! به مردم بگو: من با خدا عهد بسته‌ام در مقابل رسالتم هیچ اجر و مزدی از شما مردم نگیرم، فقط بعد از من اهل‌بیتم را مورد محبت قرار دهید. مطمئن باشید همان‌طور که رسالت من فواید بسیاری برای شما دارد، دوستی با آن‌ها هم سراسر برای شما فایده است.
«وَمَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا» باید توجه داشت که این عمل نیکی که بر نیکی‌اش افزوده می‌شود، به اعتبار همین مودّت و محبت فی‌القربی می‌باشد. یعنی اگر بعد از من كسی كار خوبی انجام داد، خداوند بر نیكی و كار خوب او می‌افزاید، به شرطی كه آن كار خوب طبق فرمان و دستورات اهل‌بیتم انجام شده باشد.
«إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ»خداوند هم بخشنده است و هم تشكر می‌كند.
حق ماندنی و باطل رفتنی است.
«أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِن يَشَأِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»(شوری/24)
«آيا مىگويند: «او بر خدا دروغ بسته است»؟! در حالى که اگر خدا بخواهد بر قلب تو مُهر مىنهد (و اگر خلاف بگوئى قدرت اظهار اين آيات را از تو مىگيرد) و باطل را محو مىکند و حقّ را بفرمانش پابرجا مىسازد؛ چرا که او از آن‌چه درون سينههاست آگاه است.»
«أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا» آیا منافقین می‌گویند: پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم- مزد رسالتش را كه همان مودت اهل‌بیت-علیهم‌السلام- بود، از روی كذب به خدا نسبت داده و از مردم درخواست نموده است؟
«فَإِن يَشَأِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ» خدایی كه خشكی‌ها را با باران رحمتش از بین می‌برد، خدایی که تاریكی‌‌ها و ظلمت‌ها را با فرستادن روشنایی‌ها از میان برمی‌دارد، خدایی كه اگر بخواهد می‌تواند با فرستادن سرمای شدید همه چیز را منجمد كند و با فرستادن گرمای شدید همه چیز را بسوزاند، می‌تواند دینی را که خود فرستاده است، به هر وسیله‌ای حفظ كند.
«وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ» خداوند باطل را محو می‌كند و حق را پا برجا می‌گرداند. منظور از «كلمات» كلماتی كه از نوع لفظ و سخن باشند نیست، بلكه امور دیگری است. خداوند با «كلمه» همه‌ی امور را اصلاح می‌كند، همچنانكه حضرت عیسی-علیه‌السلام- «كلمة‌الله» بوده است.